SIKPUI RUOI

Tiena tlanga ruoi upa tak le ropui tak Hmar hnam pumpui huop chu Sikpui Ruoi hi a nih. Umni khamin ruoi dang dang lo hmang hlak hai sien khawm, Sikpui Ruoi tluka Hmarhaiin an hlutsak le ropui hi a um nawh. Khawtlang thuoitu le mipui inrawnin thla hni thla thum hmain Sikpui Ruoi hmang dan ding an lo ngaituo lawk hlak. Hi ruoi hmangnaah hin naupanga inthawka tarhai chenin nina le chanvo pawimaw tak an nei seng a; a chin a lien, a hausa le retheihai kara inthlierna um der lovin, inrem tak le lungruol takin hi ruoi hi an lo hmang hlak leiin “Inremna Ruoi” an ti bawk hlak. Hi ruoi danglam bikna chu thlatu bul Manmasi thlaah khawm Nelachal thla bik Hmarhai chauhvin an hmang hlak.

1. Sikpui umzie:
Sikpui ti hin umzie pahni a nei a. Pakhatnaa chun Sikpui ti hi ‘intâwm tlâng’ amani ‘chên hmunkhat’ tina a nih. Hi ruoi an hmang tan tawmin, mani in senga zu le sahai mani siktum sengin an chen zet a; chu hnunga muol zâwlah zu le sahai chu mani khuo leh vênghai le chên hmunkhat dingin Sikpui Ruoi ni ruot bikah chun an chawi khawm a, chu chu sikpui an tina san a nih. Sikpui umzie pahnina chu hi ruoi hi thlasik hun laia hmang hlak a ni leiin sikpui ti a nih. A ieng ieng khawm ni sien Sikpui Ruoi chu bu sik zo thlasik huna umni khâma khawtlângin hlimtaka ruoi an kil tlâng hun chu a nih.

2. Hmang tanna hun le hmun:
Sikpui Ruoi hi ieng tik hun le hmuna hmang tan am a ni ta a ti hi chieng faka hril thei a nih nawh. Pi le puhai thurosie’n a hril dan chun Shana an um laia Sikpui Ruoi hi hmang tan ni tahin an lang. H.V.Vara’n hril dan chun Shan khuoa Hmarhai an um lai hin an changkang ta hle a, butun chauh ni tah lovin buchang khawm an ching tah a; butukhuonglawm chen an lo thaw tah a nih. Chu umzie chu Hmarhai Shana an um lai kum zabi 11-na hmaa Sikpui Ruoi hi hmang tan ni thei a tih. Darthangluoi Faihriem ruok chun a lekhabu “Sikpuiruoi” tia chun 900 A.D. laia Shan khuoa hmang tan niin a hril.

3. Hmangna san:
A tir chun pi le puhaiin Sikpui Ruoi hi kum tin an hmang ngai nawh. Kum that kum, fapang ralinsan an nei kumin an hmang chauh hlak. Fapang ralinsan ti umzie chu bupang pahni nei tina a nih: bu hlui muol khat bupanga fak seng lo la um zingin, bu tlung thar muol dang bupanga an hlu lut nawk tum hi a nih. Chuong ang bu leh bal malsawmna petu fapitenu (bu pathiennu) suklungawina dingin Sikpui Ruoi hi an lo hmang hlak. Fapang ralinsan nei tuma buhai chu maksan mei mei le the thang el chun fapitenu chu a lungsen dingin an ring tlat a, a thieng nawh an lo ti hlak. Amiruokchu, anni ngeiin puithuna le insukhlimnaa an chen chu thiengin an ngai tlat a. Chuleiin, kum hluia bu hluihai po po chu nunghak tlangval ruolin an hrawt a, in tinah semdarin zuin an suong a. An zu bil hai chu an keitho pha leh Sikpui lam zawlah an chawi khawm a, hlim takin umni khamin an chen tah hlak a nih. Chuong anga a san tha tak neia puithuna le lawmnnaa an hmang chun pathiennu khawm chu lungawi dingin an ring tlat a nih. India hmar sak hieng – Assam, Mizoram, Manipur le hmun dang danga Hmarhai an hung thlangtlak hnung ruok chun, fapang ralinsan nei tum naw khawmin kum tin an hmang ta hlak.

4. Pi le puhai hmang dan:
Pi lepuhaihai chun Sikpui Ruoi hmangna ding hi ni ruot bik an nei nawh. Mimtukthla (December) le Tuolbuol (January) thla sung awllen lai an hmang deuh tak. Chun, khawtin hmang dan le hmang sawt dan an ang vawng bawk nawh. Khaw thenkhat chun an hlim deuh chang hapta hni le thla khat hiel hmang khawm an um hlak. A tlangpui thua chu ni sari a hmang tak. A ni khat ni’n ruoi an the a, ni ruk sung zing tienga inthawkin zan tieng nisa tlak chen an lam a. A ni sarina chu ruoipui the nawkin an lam khawvar dak hlak.

Sikpui Ruoi hin lam chi riet a nei a: durte lam (naupang te hai lam), thlawram lam (naupangte hai lam), lamtluong lam, ketet lam, anranlai lam, thlawram (puitling), simsak lam le tinna lam an nih. Sikpui lâm an thaw ding hin, muol zâwl lailungtaka lung phêk lien tak an daw hlak a, chu chu zawllung (sikpui lung) an tih. Zawllung bul taka sawngka an daw a, chu chu “hmingthlir” an ti a.

Loading

Comments

comments

Leave a Comment

Your email address will not be published.

Start typing and press Enter to search

Jai Hmarram!